हरभरा : घाटेअळीचे एकात्मिक नियंत्रण

हरभरा : घाटेअळीचे एकात्मिक नियंत्रण -

हरभरा हे रब्बी हंगामातील प्रमूख डाळवर्गीय पीक असून, ते राज्यात साधारणतः 12.50 लाख हेक्टरवर घेतले जाते. विविध रोग व किडीमूळे हरभरचे उत्पादन कमी मिळते. हरभर्‍यावरील घाटेअळीपासून पिकाचे 30 ते 40 टक्के नुकसान होते. हे टाळण्यासाठी शेतकर्यांनी जागरूक राहून किडींची ओळख करून पीक संरक्षण खर्चात बचत करण्यासाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा वापर करावा.

घाटेअळी किडींची मादी पतंग 150 ते 300 गोलाकार चकचकीत हिरवट पिवळ्या रंगाची अंडी पानावर, कोवळ शेंड्यावर, कळयावर व फूलांवर एकेरी अंडी घालते. ही अंडी खसखशीच्या दाण्यासारखी दिसतात. त्यातून 2 ते 3 दिवसांत अळी बाहेर पडते. ही अळी पानावरील हरितद्रव्य खरडून खाते. त्यामूळे पाने प्रथम पिवळसर पांढुरकी होऊन वाळतात व गळून पडतात. थोड्या मोठ्या झालेल्या अळया संपूर्ण पाने व कोवळी देठे खाऊन फस्त करतात. त्यामूळे झाडावर फक्त फांद्याच शिल्लक राहतात. पुढे पीक फूलोर्‍यावर आल्यावर या अळीचा प्रादुर्भाव वाढतो. अळया प्रामुख्याने फूले व घाट्यांचे नुकसान करतात.

एकात्मिक कीड व्यवस्थापन – 

अ) पेरणीपूर्वी व पेरणी करताना –

1)   उन्हाळ्यात जमिनीची खोल नांगरट करूनच पेरणी  केल्यामूळे किडींचे कोष पक्षी वेचून खातात, तसेच उन्हामूळे मरतात.

2)   गहू, मसूर, मोहरी अथवा जवस आंतरपीक घेतल्यास घाटेअळीचा प्रादुर्भाव कमी होन्यास मदत होते. हरभरा पिकात आंतरपिक किंवा मिश्रपीक वा शेताच्या सभोवताली दोन ओळी जवस, कोथिंबीर किंवा मोहरी या पिकाची लागवड केल्यास परभक्षी कीटकांचे संवर्धन होते. पिकावर घाटेअळीचे नियंत्रणासाठी तिचे नैसर्गिक शत्रू कीटक म्हणजे शेतकर्यांचे मित्र कार्यरत असतात व ते आपल्या उपजीविकेतून घाटेअळीचे अप्रत्यक्षपणे नियंत्रण करीत असतात.

3)   पिकाची पेरणी योग्य वेळी आणि योग्य अंतरावरच करावी.

4)   हरभरा पेरतेवेळी त्यासोबत 100 ग्राम प्रती हेक्टरी ज्वारीचे बियाणे मिसळून पेरावे. पक्षीथांबे म्हणून याचा उपयोग होतो.

5)   हमखास घाटेअळीचा प्रादुर्भाव होणार्‍या शेतात बाजरी, ज्वारी, मका किंवा भुईमूग या पिकांची फेरपालट करावी.

ब) पीक वाढीची अवस्था  –

1. पीक 1 महिन्याचे होण्यापूर्वीच कोळपणी / निंदणी करून पीक तणविरहित ठेवावे.

2. बांधावरील कोळशी, रानभेंडी व पेटारी ही तणे काढून नष्ट करावीत.

3. पीक एक महिन्याचे झाल्यावर पिकापेक्षा 1 ते 1.5 फुट अधिक उंचीचे इंग्रजी ‘टी’ आकाराचे (T) 50 पक्षीथांबे प्रती हेक्टरी लावावेत. नैसर्गिक शत्रू कीटक जसे क्रायसोपा, लेडी बर्ड बीटल व रेडुव्हीड ढेकूण तसेच घाटेअळीचे परभक्षक उदा. बगळे, मैना, पोपट, निळकंठ, काळी चिमणी इत्यादी पिकाध्ये फिरून घाटेअळया वेचून त्यांचे पिकावरील नियंत्रण करतात. परंतु, कीटकनाशकाची फवारणी केल्यास ते कीटकनाशकांच्या वासामूळे शेताध्ये येणार नाहीत. त्यांचे अळया वेचण्याचे काम सोपे होण्यासाठी शेतामध्ये पक्षी थांबे उभारावे लागतात.

4. प्रती हेक्टरी 5 कामगंध सापळे जमिनीपासून 1 मीटर उंचीवर लावावेत. या सापळ्यात 8-10 पतंग प्रती सापळा सतत 2 ते 3 दिवस आढळल्यास कामगंध सापळ्यांची संख्या 20 ते 25 प्रती हेक्टरी करावी.

5. मुख्य पिकाभोवती झेंडू या सापळा पिकाची एक ओळ लावावी.

पीक फुलोर्‍यात व शेंगा भरताना –

1)   पिकावरील मोठ्या अळ्या वरचेवर वेचून त्यांचा नायनाट करावा. 

2)   पीक कळी अवस्थेत / फुले येत असताना निंबोळी अर्क 5 टक्केची प्रतिबंधात्मक फवारणी करावी - शेतकर्यांनी पिकाचे निरीक्षण करून किडींचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास किंवा 40 ते 50 टक्के पीक फूलोर्‍यावर आल्यानंतर सर्वप्रथम वनस्पतीजन्य किंवा जैविक कीटकनाशकांना प्राधान्य द्यावे. त्यासाठी पहिली फवारणी निंबोळी अर्क 5 टक्के किंवा अ‍ॅझॅडीरॅक्टीन 300 पीपीएम 50 मिलि. प्रति 10 लिटर पाणी किंवा अळया दिसू लागताच घाटेअळीचा विषाणू एचएनपीव्ही हेक्टरी 500 एल.ई म्हणजेच 500 मिलि विषाणू 500 लीटर पाण्यात मिसळून त्यामध्ये 500 मिलि चिकट द्रव्य (स्टीकर) आणि 200 ग्रॅम राणीपाल (नीळ) टाकून फवारावे. किंवा वातावरणात सापेक्ष आर्द्रता पुरेशी असल्यास बिव्हेरिया  बॅसीयाना या जैविक बुरशीनाशकाची 60 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. त्यामूळे घाटेअळीचे नियंत्रण होऊन तिचे नैसर्गिक शत्रू कीटकांना अपाय न होता त्यांचीसुद्धा घाटेअळीचे नियंत्रण करण्यास मदत होईल.

3)   पीक काढणीनंतर सुप्तावस्थेतील किडींचा नाश करण्यासाठी जमिनीची खोल नांगरट करावी.

4)   कीड नियंत्रणासाठी जैविक पद्धतीचा अवलंब करावा. ( हिरव्या अळीचे जैविक पद्धतीने  व्यवस्थापन कसे करावे यासाठी पुढील लिंक वर क्लिक करा.)

http://caoausa.blogspot.in/2015/10/blog-post_92.html

5)   घाटेअळीने आर्थिक नुकसान संकेत पातळी गाठल्यास (सरासरी 1 ते 2 अळया प्रति मिटर ओळीत किंवा 5 टक्के घाट्यांचे नुकसान किंवा 8-10 पतंग प्रती कामगंध सापळयात सतत 2-3 दिवस) शिफाररशीत रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर करावा; अन्यथा फवारणी टाळावी. वरील प्रादुर्भाव पातळी गाठल्यानंतर फवारणी केल्यास आपल्या उत्पादनाधील घट टाळून फवारणीचा खर्च भरून निघेल.

6)    खालीलपैकी कोणत्याही एका कीटकनाशकाची 10 लिटर पाण्यात मिसळून साध्या (नॅपसॅक) पंपाने फवारणी करावी. पावर पंपाने फवारणी करायची असल्यास कीटकनाशकांचे प्रमाण तिप्पट करावे. आवश्यकता भासल्यास दुसरी फवारणी 15 दिवसांचे अंतराने करावी.

1) क्विनॉलफॉस 25 टक्के प्रवाही 20 मिलि.

2) ईमामामेक्टिन बेंझोएट 5 टक्के 3 ग्रॅम

3) डेल्टामेथ्रीन 2.8 टक्के प्रवाही 10 मिलि.

4) लँबडा सायहॅलोथ्रीन 5 टक्के प्रवाही 10 मिलि.

5) क्लोरँट्रॅनिलीप्रोल 18.5 टक्के प्रवाही 2.5 मिलि

6) फॉरमाथीऑन 25 टक्के प्रवाही 20 मिलि

7) फेनव्हलरेट 20 टक्के प्रवाही 5 मिलि

8) सायपरमेथ्रिन 25 टक्के प्रवाही 8 मिलि

9) फोसॅलोन 35 टक्के प्रवाही 14 मिलि

10) ट्रायझोफोस 35% + डेल्टामेथ्रिन 1% हे मिश्र कीटकनाशक 

प्रवाही 25 मिलि

11) मिथोमिल 40 टक्के पा. मि. भुकटी 12.50 ग्रॅम

12) क्लोरपायरीफॉस 20 टक्के 25 मिलि.