अ‍ॅझोला : चाराटंचाईवरचे उत्तर

अ‍ॅझोला : चाराटंचाईवरचे उत्तर

सध्या राज्यात पावसाने दडी मारल्याने सगळीकडे चिंतेचे वातावरण आहे. टंचाईग्रस्त परिस्थितीत धान्य उत्पादन घटते आणि त्यासोबत चाराटंचाईदेखील निर्माण होते. अशा परिस्थितीत दुभती व इतर जनावरे कशी जगवाची, असा प्रश्न शेतकरी बांधवाना पडतो. या काळात जनावरांना हिरवा चारा उपलब्ध होण्यासाठी अ‍ॅझोला वनस्पती हा चांगला पर्याय आहे. त्यातून दुभत्या जनावरांच्या  दूध देण्याच्या क्षमतेत वाढ होऊ शकते. अ‍ॅझोलामध्ये असलेल्या नत्राच्या अधिक प्रमाणामूळे हिरवळीचे खत म्हणूनही त्याचा उपोग होऊ शकतो. कोरड्या वजनानुसार अ‍ॅझोलात 25 ते 35 टक्के प्रथिने, 7 ते 8 टक्के अ‍ॅमिनो आम्ले व 10 ते 15 टक्के खजिने जैवक्रियाशील पदार्थ असतात. लिग्रिन घटकाचे प्रमाण कमी असल्याळे जनावरांना ते सहज पचते.

वाफ्याची रचना :

लागवडीसाठी वाफ्याचा पृष्ठभाग समपातळीत करून घ्यावा. वाफा तयार करण्यासाठी विटांची चौरसाकृती 2×2 मिटर रचना करावी. झाडांच्या मूळया प्लॅस्टिक पेपरध्ये जाऊन पेपर खराब होऊ नयेत म्हणून खताचे बारदाना (पोते) अंथरून टाकावे. त्यानंतर 2×2 मीटर आकाराचे प्लॅस्टिकचे कापड विटांनी बनविलेल्या चौरसाकृती खड्ड्यामध्ये अंथरावे. एक वाफा तयार करण्यासाठी लागणार्‍या प्लॅस्टिक पेपरला 400 रु.

लागतात. प्लॅस्टिक खर्च वगळता वर्षाला एका वाफ्याला 200 रु. खर्च येतो.

बनविण्याची पद्धत :

वाफ्यात अंथरलेल्या प्लॅस्टिक पेपरवर 15 ते 20 किलो खडेविरहित माती पसरावी. दोन किलो शेण, 30 ग्रॅम सुपर फॉस्फेट हे 10 लिटर पाण्यात मिसळून एकजीव करून पातळी 20 सेंमी. होईर्पंत पाणी टाकावे. त्यामध्ये 500 ग्रॅम ते 1 किलो अ‍ॅझोलाचे कल्चर समप्रमाणात पसरावे. त्यावर ताजे पाणी शिंपडावे. एका आठवड्यात अ‍ॅझोला वाढतो. त्यानंतर काढण्यास सुरवात करावी. दररोज दीड ते दोन किलो अ‍ॅझोला झार्‍याच्या सहाय्याने काढावा. गोळा केलेला अ‍ॅझोला स्वच्छ पाण्यात धुवावा. त्यामुळे शेणाचा वास निघून जाईल. दर सहा महिन्यांनी गादीधील माती, पाणी बदलावेत. यात नवीन अ‍ॅझोला कल्चर सोडावे. रोजच्या आहारात दीड ते दोन किलो अ‍ॅझोला मिसळला, तर जनावरांच्या दुधात सर्वसाधारणपणे 15 ते 20 टक्क वाढ होईल.

( टीप - अ‍ॅझोला कल्चर हे मांजरा कृषि विज्ञान केंद्र , लातूर येथे मिळते.)