बीटी कपाशीवर आढळतेय हिरवी बोंड अळी

बीटी कपाशीवर आढळतेय हिरवी बोंड अळी

- डॉ. ए. व्ही. कोल्हे, डॉ. डी. बी. उंदिरवाडे, डॉ. जयश्री उघडे 

गेल्या काही दिवसांमध्ये सर्वच कापूस उत्पादक जिल्ह्यांत हिरव्या बोंड अळीचा (हेलिकोवर्पा आर्मीजेरा) प्रादुर्भाव बीटी कपाशीवर पाहायला मिळाला. हा प्रादुर्भाव सर्वसाधारण 5 ते 7 टक्के पाती फाक किंवा काही प्रमाणात पात्यांना छिद्रे या स्वरूपात दिसला. तसेच नगण्य प्रमाणात प्राथमिक अवस्थेच्या बोंड अळ्यासुद्धा पहायला मिळाला. बिगर बीटी कपाशीवर हिरव्या बोंड अळ्यांचा प्रादुर्भाव 20 ते 25 टक्के पात्या/फुले/बोंडाचे नुकसान नोंदवले गेले. 

- भेंडीमध्ये हिरव्या बोंडअळीमुळे सुमारे 50 टक्के इतके नुकसान झाले. भेंडीवरील महत्त्वाची मानली जाणारी ठिपक्‍यांची बोंड अळी भेंडीवर उपजीविका करू शकली नाही. 

- बोंडअळीचा प्रादुर्भाव कपाशी व्यतिरिक्त सोयाबीनवरसुद्धा आढळून आला. 

या अळ्यांच्या 100 टक्के प्रतिकारक्षम पिढ्या निर्माण होण्यापासून रोखण्यासाठी अधिक प्रयत्न करण्याची आवश्‍यकता आहे. त्यासाठी खालील उपाययोजनांकडे लक्ष द्यावे. 

एकीकृत व्यवस्थापन 

- कपाशीचे पीक हंगामाबाहेर घेण्याचे टाळावे. त्यामुळे किडींना अखंड अन्नपुरवठा उपलब्ध होऊन, त्या पुढील हंगामातील पिकांवरही लवकर हल्ला होऊ शकतो. 

- कापूस पिकाची योग्य पीक फेरपालट करावी. 

- एकच एक प्रकारची क्रायजनुके प्रत्यारोपीत केलेल्या बिटी कपाशीचे वाणांचा वापर करू नये. विविध प्रकारची क्रायजनुके प्रत्यारोपीत केलेल्या बिटी कपाशीचे वाण वापरावेत. 

- शिफारशीनुसार रेफ्युजी(बिगर बिटी)चा पेरणीसाठी वापर करावा. 

- दोन ओळीतील व दोन झाडातील अंतर योग्य तेच ठेवावे. 

- मृद परीक्षणानुसार खतमात्रा द्यावी. अतिरिक्त नत्र खताचा वापर टाळल्यास कपाशीची अनावश्‍यक कायिक वाढ होणार नाही. पर्यायाने पिकावर कीडही कमी प्रमाणात राहील. 

रासायनिक उपाययोजना -

वरील सर्व उपाययोजनांनंतरही किडीने आर्थिक नुकसानीची (5 टक्के पात्या, फुले व बोंडांचे नुकसान) पातळी गाठल्यास खालील शिफारशीत रासायनिक कीटकनाशकांचा आवश्‍यकतेनुसार वापर करावा. 

- फवारणीकरिता ऍझॅडिरॅक्‍टीन (3000 पीपीएम) 40 मिली किंवा ऍझॅडिरॅक्‍टीन (300 पीपीएम) 50 मिली किंवा क्‍लोरपायरीफॉस (20 टक्के प्रवाही) 20 मिली किंवा क्‍लोरपायरीफॉस (50 टक्के प्रवाही) 15 मिली किंवा फ्लुबेंडियामाईड (20 टक्के दाणेदार) 5 ग्रॅम किंवा क्‍लोरॅनट्रिनीलिप्रोल (18.5 टक्के इसी) 3 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. 

बीटी कपाशीसाठी एकात्मिक कीड व्यवस्थापन शिफारस - 

- शेताची स्वच्छता मोहीम व मार्च/ एप्रिलमध्ये जमिनीची खोल नांगरणी. 

- कपाशीच्या सोबत मका, चवळी, झेंडू, व एरंडी या मिश्र सापळा पिकाची एक ओळ 

- पीक उगवणीनंतर 105 दिवसांनी 5 टक्के निंबोळी अर्काची फवारणी 

- पीक उगवणीनंतर 115 दिवसांनी, ट्रायकागॅमाटॉयडिया बॅक्‍ट्री या परोपजीवी कीटकाची 1.5 लक्ष अंडी यांचे याप्रमाणात प्रसारण करावे. 

- पीक उगवणीनंतर 125 दिवसांनी, पांढऱ्या माशाच्या नियंत्रणासाठी हेक्‍टरी 10 ते 12 पिवळ्या चिकट सापळ्यांचा वापर. 

- पीक उगवणी नंतर 140 दिवसांनी, थायोडिकार्ब (75 टक्के) 1 किलो प्रति 500 लिटर पाणी याप्रमाणात फवारणी. 

- बोंड अळ्या व कीडग्रस्त भागाचा नायनाट. 

- किडींनी आर्थिक नुकसानीची संकेत पातळी गाठताच शिफारशीप्रमाणे रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर. 

संपर्क - 

डॉ. ए. व्ही. कोल्हे, 9922922294. 

( मुख्य पीकसंरक्षण व सर्वेक्षण अधिकारी, कीटकशास्त्र विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला.)