हेलीकोव्हर्पाचे (घाटेअळी) करा जैविक पध्दतीने व्यवस्थापन

हेलीकोव्हर्पाचे (घाटेअळी) करा जैविक पध्दतीने व्यवस्थापन –

    सोयाबीन,तूर,हरभरा,कापूस,सुर्यफुल या प्रमुख पिकांबरोबरच जवळजवळ 300-350 पिकावर आढळणारी अळी म्हणजे हेलीकोव्हर्पा अर्मीजेरा. सर्वात घातक असणार्‍या या अळीस आपण पिकानुसार वेगवेगळया नावाने ओळखतो. उदा. हरभर्‍यावरील घाटे अळी, तुरीवरील शेंगा पोखरणारी अळी, कापसावरील हिरवी अळी वगैरे.

    या अळीचे एकात्मिक व्यवस्थापन करताना खोल नांगरट, आंतरमशागत,सापळा पिके (अंबाडी, झेंडू, भेंडी) या मशागतीय पध्दतीने आपण याचे व्यवस्थापन करू शकतो. याचबरोबर प्रकाश सापळे, कामगंध सापळे, पक्षीथांबे, अळयांची वेचणी करणे या यांत्रीकी पध्दतीने पण या किडीचे व्यवस्थापन करता येते.या उपाययोजना केल्या नंतरही या अळीचा प्रादुर्भाव दिसून आला तर रासायनिक उपाययोजनेपूर्वी आपण जैविक पध्दतीचा अवलंब करून या किडीचे व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे.

जैविक व्यवस्थापन हे एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा सर्वात महत्त्वाचा घटक आहे. यामध्ये नैसर्गीकरित्या आढळणारे परोपजीवी आणि परभक्षी कीटक, सुक्ष्मजीव यांचे जतन व वापर करून किडींचे व्यवस्थापन करतात. हेलीकोव्हर्पाचे जैविक व्यवस्थापन हे खूप वर्षापासून आपणास माहीत आहे. भारतामध्ये हेलीकोव्हर्पावर 75 परोपजीवी आणि 33 परभक्षी आढळून आले आहेत.

अ) घाटे अळीचे परोपजीवी किटक (परोपजीवी किटकाचे नाव, घाटे अळीची अवस्था)

1.  कॅम्पोलेटीस क्लोरीडी - अळी

2.  इरिबोरस अर्जेंटिओपीलोसस - अळी

3.  एनिस्कोपीलस बायकोनॅटस - अळी

4.  कॅरोप्स प्रजाती - अळी

5.  चिलोनस प्रजाती - अळी

6.  इकोसेंलीया इलोटा - अळी

7.  पॅलेक्झोरिस्टा प्रजाती - अळी

8.  अपेंटेलीस ग्लोमेरॅटस - अळी

9.  ब्रॅकॉन हिबेटर - अळी

10.    रोगस प्रजाती - अळी

11.    गोनिओप्थॅलमस हाली - अळी, कोष

12.    ट्रायकोग्रामा कायलोनीस – कोष, अंडी

ब) घाटे अळीचे परभक्षी किटक (परभक्षी किटकाचे नाव, टॅकनीड माशी व कोष)

1.  ढालकीडा - अंडी, अळी

2.  क्रायसोपा - अंडी, अळी

3.  प्रार्थना किटक - अळी

4.  पेंटॅटोमीड ढेकूण - अळी

5.  रेडूव्हीड ढेकूण - अळी

6.  जिओकोरीस ढेकूण - अळी

7.  नॅबीस ढेकूण - अळी

8.  कुंभारीण - अळी

9.  भक्षक कोळी - अळी

10.    भक्षक पक्षी - सर्व अवस्था

वरीलप्रमाणे परोपजीवी किटक आणि परभक्षी कीटक यांचेमुळे घाटेअळीचे जैविक पध्दतीने व्यवस्थापन करता येते.

जैविक आणि वनस्पतीजन्य कीडनाशके –

घाटेअळीच्या व्यवस्थापनामध्ये किडींना रोग करणारे सूक्ष्मजीव उदा. जिवाणू, बुरशी व विषाणू यापासून निर्माण केलेली जैविक कीडनाशके महत्त्वाची भूमीका बजावतात. विविध वनस्पतींचा किंवा त्यांच्या भागाचा किंवा त्यावर प्रक्रिया करून त्यांचा उपयोग करता येईल. कीडनियंत्रणात जैविक व वनस्पतीजन्य कीडनाशके हे अतिशय परिणामकारक आणि सुरक्षीत आहेत. काही जैविक किडनाशके ही फक्त हेलीकोव्हर्पालाच मारक असून पर्यावरणासाठी हानीकारक नाहीत. तसेच मित्रकिडींचे संवर्धनही होण्यास मदत होते. जैविक व वनस्पतीजन्य कीडनाशके ही स्थानिक लोकाकडून कमी खर्चामध्ये तयार करता येतात.

जिवाणू –

बॅसीलस थुरिनजिएनसिस (बीटी) हे निसर्गामध्ये आढळून येणारे जिवाणू आहेत. हे जिवाणू हेलीकोव्हर्पास विषारी असणारे प्रथिनांचे कण निर्माण करतात. त्यामुळे अळीच्या व्यवस्थापनासाठी इतर पध्दतीसोबत बीटी अतिशय परिणामकारक आहे. बाजारामध्ये पावडर स्वरूपामध्ये बीटी किटकनाशक उपलब्ध आहे.

बुरशी  –

मेटारायझीयम अ‍ॅनिसोप्ली, नोमुराई रिलाई, बिव्हेरीया बॅसीयाना आदी बुरशी हेलीकोव्हर्पाला रोगकारक असून त्यांचा उपयोग नियंत्रण व्यवस्थापनामध्ये करता येतो.

सुत्रकृमी –

स्टेनेरनिमा प्रजाती ही घाटेअळीच्या व्यवस्थापनासाठी उपयुक्त आहे.

विषाणू  –

एच.एन.पी.व्ही. (Helicoverpa Nuclear polyhedrosis Virus) म्हणजेच हेलीओकील हे विषाणूजन्य किटकनाशक आहे.तसेच सुर्यफुल पिकावरील अळीचा प्रादुर्भावाचे व्यवस्थापनासाठी एस.एल.एन.पी.व्ही. हे विषाणूजन्य किटकनाशक वापरता येते.

वनस्पतीजन्य किटकनाशके –

    निंबोळीच्या बियांचा अर्क, सिताफळांच्या बियांचा अर्क, करंज तेल, निंबोळी तेल, तंबाखू आदिंच्या चाचण्या हेलीकोव्हर्पाच्या नियंत्रणासाठी घेण्यात आल्या. भारतात कडूनिंबाच्या झाडाचा उपयोग फार प्राचीन काळापासून होत आहे. कडुनिंबाच्या विविध भागांचा घरातील तसेच शेतातील किडींच्या व्यवस्थापनासाठी पारंपारीकरित्या शेतकरी उपयोग करत आहेत.