तूर पिकाचे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन –

तूर पिकाचे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन  –

    तूर पिकावर शेंगा पोखरणारी हेलिकोव्हर्पा अळी, पिसरी पतंग, शेंग माशी, पानाफुलांना जाळी करणारी अळी, शेंगावरील ढेकूण, फुलकिडे, खोडमाशी, पाने गुंडाळणारी अळी, पट्टेरी भुंगेरे, निळे फुलपाखरू आणि पिठ्या ढेकूण या किडींचा कमी अधिक प्रमाणात प्रादुर्भाव दिसून येतो.

  1.  शेंगा पोखरणारी अळी - शेंगा पोखरणाऱ्या अळ्या सुरवातीला पिकाच्या कोवळ्या पानांवर, फुलांवर किंवा शेंगांवर उपजीविका करतात. नंतर मोठ्या अळ्या शेंगांना अनियमित आकाराची मोठी छिद्रे पाडून आत शिरतात व शेंगा भरताना त्या दाणे खातात. दाणे खात असताना त्या शरीराचा पुढील भाग शेंगांमध्ये खुपसून व बाकीचा भाग बाहेर ठेवलेल्या अवस्थेत शेतात आढळतात. त्यामुळे आतील कोवळ्या दाण्याचे जवळपास 60-80 टक्के नुकसान होते. या कीडीचा जीवनक्रम 4 ते 5 आठवड्यात पूर्ण होतो .   

  

  2.   पिसारी पतंग -  मादी पिकाच्या कोवळ्या पानांवर, देठावर, कळ्यावर, फुलांवर किंवा लहान शेंगांवर अलग अलग अंडी घालते. त्यातून बाहेर पडलेली अळी शेंगेची साल खरडून तिला छिद्र पडते व बाहेर राहून आतील दाणे खाते. ही कीड पावसाळा संपल्यानंतर तुरीवर मोठ्या प्रमाणात क्रियाशील असते.

  

  3.  शेंगमाशी – सप्टेंबर, ऑक्टोबर या महिन्यात जास्त आर्द्रता ओ मध्यम तापमान मिळाल्यास या कीडीचे पुनरुत्पादन जलद होते. जास्त आर्द्रता असलेल्या भागात या कीडीचा प्रादुर्भाव जास्त दिसून येतो. घरमाशी पेक्षा थोडी लहान माशी दिसते. सुरूवातीला या किडीचा प्रादुर्भाव शेंगेवर काहीच दिसत नाही. परंतु जेव्हा पूर्ण वाढलेली अळी कोषावस्थेत जाण्यापूर्वी शेंगेला छिद्र पाडते व त्यातून माशी बाहेर पडते तेव्हा नुकसानीचा प्रकार लक्षात येतो. अळी शेंगेत शिरून दाणे अर्धवट कुरतडून खाते. त्यामुळे दाण्याची अडकण/ मुकणी/कयक होते आणि त्यावर वाढनार्‍या बुरशीमुळे दाणे कुजतात. मादी शेंगाच्या सालीच्या आत अंडी घालते यापासून निघणारी बिनपायाची अळी सुरूवातीस दाण्याचा पृष्ठभाग कुरतडुन खाते.त्यामुळे दाण्यावर नागमोडी खाचा दिसतात.

  4.  पानाफुलांना जाळी करणारी अळी – ही अळी पीक फुलोर्‍यात आल्यापासुन मोठ्या प्रमाणात दिसू लागते. मादी झाडाच्या शेंड्यावर पुंजक्यात अंडी घालते. अळी पाने, फूलकळ्या आणि शेंगा एकत्र करून त्याचा गूच्छ तयार करून त्यात लपून बसते आणि उदरनिर्वाह करते. वाढणारे कोवळे शेंडे, पाने आणि शेंगा एकमेकांना चिकटल्यामुळे मुख्य खोडाची वाढ खुंटते.

  5.  शेंगावरील ढेकूण – या कीडीची प्रौढ पिल्ले पाने, कळ्या, फुले व नाजुक खोडातील रस शोषण करतात त्यामुळे शेंगावर फिक्कट पिवळे चट्टे पडतात आणि शेंगा आकसून वाळतात

.

  6.  फुलकिडे – ही कीड पानाच्या खालच्या अथवा वरच्या बाजूस राहून पाने खरवडतात व पानातील रस शोषण करतात. कोरड्या हवामानात यांची वाढ झपाट्याने होते.

  7.  खोडमाशी – मादी खोडावरील स्वतः केलेल्या खाचेत अंडी घालते. अळ्या खोड पोखरून आत शिरतात त्यामुळे रोपाचा शेंड्याकडील भाग वाळू लागतो.

  8.  पाने गुंडाळणारी अळी – फुलोरा येण्याच्या कालावधीमध्ये या किडीचा प्रादुर्भाव दिसू लागतो.

  9.  पट्टेरी भुंगेरे – या कीडीचे प्रौढ फूलकळी व फुले अधाशीपणे खातात. पावसाळ्यात ही कीड उग्र स्वरूप धारण करते.

  10.         निळे फुलपाखरू – प्रौढ फुलपाखरे फुलकळी व फुलांचे नुकसान करतात, शेंगा पोखरतात.

  11.         पिठ्या ढेकूण – पिल्ले व प्रौढ तुरीची पाने, कोवळे शेंडे यातून रस शोषण करतात, त्यामुळे ते सुरूवातीला निस्तेज होतात व नंतर वाळतात. हे ढेकूण शरीरातून चिकट गोड द्रव बाहेर टाकतात आणि त्यावर काळी बुरशी वाढते. यामुळे झाडाच्या अन्न तयार करण्याचे प्रक्रियावर परिणाम होतो व झाडाची वाढ खुंटते व उत्पन्नात घट येते.

    

या किडीबरोबरच तूर या पिकावर खोडवरील ढेकूण (काउ बग), वाळवी व खोडतील सोंडे या किडींचा सुद्धा प्रादुर्भाव आढळून येतो. कीडिमुळे तुरीचे 30 ते 40 टक्के नुकसान होवू शकते. यामुळे तूर पिकाचे एकात्मिक कीड व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे.

एकात्मिक कीड व्यवस्थापन – 

अ) पेरणीपूर्वी व पेरणी करताना –

1)   उन्हाळ्यात जमिनीची खोल नांगरट करूनच पेरणी करावी.

2)   सलग तूर पेरतेवेळी तुरीच्या बियाण्यात 1 टक्का ज्वारी व बाजरीचे बियाणे मिसळून पेरावे. तुरीबरोबर ज्वारी, बाजरी, मका किंवा सोयाबीन ही आंतरपिके घ्यावीत.

3)   बिजप्रक्रिया करून शिफारस केलेल्या वाणांचाच वापर करावा.

ब) पीक वाढीची अवस्था  –

1.  वेळेवर आंतरमशागत करून पीक तणविरहित ठेवावे.

2.  बांधावरील कोळशी, रानभेंडी व पेटारी ही तणे काढून नष्ट करावीत.

3.  केसाळ अळ्यांचे पुंजके तसेच पाने गुंडाळणार्‍या अळीची प्रादुर्भावग्रस्त पाने गोळा करून अळीसह नष्ट करावीत.

4.  पूर्ण वाढ झालेल्या अळ्या वेचून त्यांचा नाश करावा.

पीक फुलोर्‍यात व शेंगा भरताना –

1) पक्षांना बसण्यासाठी हेक्टरी 50 -60 पक्षीथांबे शेतात लावावेत.                             

2) हिरव्या अळीसाठी पीक कळी अवस्थेत असताना हेक्टरी 5 कामगंध सापळे (फेरोमोन ट्रॅप्स) पिकांच्यावर एक फूट उंचीवर लावावेत. 

3) तुरीवरील मोठ्या अळ्या वरचेवर वेचून त्यांचा नायनाट करावा. 

4) पीक कळी अवस्थेत असताना निंबोळी अर्क 5 टक्केची फवारणी करावी. 

5) घाटे अळी लहान अवस्थेत असताना एच.ए.एन.पी.व्ही. (250 एल.ई.) विषाणूजन्य कीटकनाशकाची 10 मि.लि. प्रति 10 लिटर पाणी प्रमाणे हेक्‍टरी 500 लिटर पाणी घेऊन फवारणी करावी आणि त्यामध्ये नीळ 100 ग्रॅम टाकावी. ही फवारणी सायंकाळी करावी.

6) पीक 50 टक्के फुलोर्‍यात असताना मेटारायझीयम अॅनिसोप्ली हे बुरशीयुक्त किडनाशक 2 ते 3 मिलि + राणीपाल (0.01% द्रावण) 1 मिलि प्रती लीटर पाण्यात मिसळून फवारावे.

7) तुरीच्या झाडाखाली पोते टाकून झाड हलवावे व अळ्या गोळा करून नष्ट कराव्यात.

8) कीड नियंत्रणासाठी जैविक पद्धतीचा अवलंब करावा. ( हिरव्या अळीचे जैविक पद्धतीने  व्यवस्थापन कसे करावे यावर स्वतंत्र लेख याच संकेत स्थळावर आहे तो पाहावा.)

6) सर्व पद्धतीचा अवलंब करूनही किडीने आर्थिक पातळी ओलांडली तर सर्वात शेवटी रासायनिक कीटकणशक फवारणी करावी.

    शेंग ढेकूण याचे नियंत्रणासाठी डायमिथोएट 30 % प्रवाही 500 मिलि 500 लीटर पाण्यातून फवारावे.

    शेंग माशी या साठी दाणे भरण्याच्या अवस्थेत प्रतिबंधात्मक पहिली फवारणी ट्रायझोफोस 40% 500 मिलि किंवा डायमिथोएट 30 % प्रवाही 500 मिलि प्रती 500 लीटर पाण्यातून फवारावे. गरजेनुसार दुसरी फवारणी दुसर्‍या कीटकनाशकाची करावी.

    शेंगा पोखरणारी अळी, पिसारी पतंग, शेंगातील माशी, पाने खाणारी अळी आणि पाने व फुले जाळी करणारी अळी यांचेसाठी क्विनालफॉस 25% प्रवाही 1000 मिलि किंवा फेन्थोएट 50% प्रवाही 700 मिलि किंवा फोसॅलोन 35% प्रवाही 1000 मिलि किंवा प्रोफेनोफोस 40% + सायपरमेथ्रिन 4% प्रवाही हे मिश्र कीटकनाशक 1250 मिलि किंवा ट्रायझोफोस 35% + डेल्टामेथ्रिन 1% हे मिश्र कीटकनाशक 1250 मिलि किंवा फेनव्हेलरेट 20 ईसी 250 मिलि किंवा क्लोरपारीफॉस 20% प्रवाही 1250 मिलि यांची गरजेनुसार 500 लीटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. पॉवर स्प्रे साठी कीटकनाशकाची मात्र तीनपट करावी.

    अळींचा प्रादुर्भाव जास्त असल्यास 5 टक्के इमामेक्‍टीन बेन्झोएट 4 ग्रॅम किंवा फ्ल्युबेन्डीयामाईड (39.35 एस.सी.) 2 मि.लि. किंवा स्पिनोसॅड 45 एससी 3 मिलि किंवा क्लोरअॅट्रानिलीप्रोल 18.5 टक्के 3 मिलि किंवा इंडोक्झाकार्ब 14.5 एससी 8 मिलि किंवा इंडोक्झाकार्ब 15.8 एससी 7 मिलि प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून नॅपसॅक पंपाने फवारणी करावी.